مسگرآباد پشت دیوار توسعه

به گزارش مجله آزمون اول، مژگان مهرابی-خبرنگار:معضل بافت فرسوده بزرگ ترین دغدغه امروز مدیریت شهری است.

دردسری که اگر برای درمانش فکر اساسی نگردد می تواند فاجعه ای جبران ناپذیر را رقم بزند. در بین مناطق 22 گانه شهر تهران، منطقه 15 بیش از سایر مناطق با این معضل روبرو است و بخش قابل توجهی از آن را بافت فرسوده فرا گرفته است. البته مسئولان حوزه شهرسازی منطقه برای آبادانی محله هایی که سهم زیادی از بافت فرسوده دارند همه توان خود را به کار گرفته و برای تشویق شهروندان به نوسازی و تجمیع از هیچ گونه همکاری مضایقه نمی نمایند. نمای زیبا و نو بعضی خانه ها که این روزها شاهدش هستیم، حاصل کوشش بی وقفه آنهاست. اما در بین محله های فرسوده، محله های شوش، اتابک، مطهری و...، مسگرآباد وضعیت خاص تری دارد. این محله با داشتن درصد بافت فرسوده از بسته های تشویقی نوسازی بی بهره و همین باعث دلخوری اهالی مسگرآباد شده است. اهالی معتقدند خانه های این محله اغلب کلنگی و مغایر با اصول مهندسی ساخته شده است با این وصف معاونت شهرسازی منطقه برای نوسازی ساختمان ها پروانه صادر نمی نماید. برای دانستن چرایی این مسئله در حوزه شهرسازی در خصوص نوسازی مسگرآباد راهی این محله شده و پای صحبت اهالی می نشینیم.

محله مسگرآباد تقریباً 45 هکتار وسعت دارد. پیشتر روستا بوده و از سال 93 در محدوده بافت شهری قرار گرفته است. با یک نگاه اجمالی به فضای محله می توان پی برد، مسگرآباد زیرساخت روستایی خود را حفظ نموده و فقط عنوان محله را با خود یدک می کشد. تنها خیابان عریض و طویلش، خیابان شهید علی اوسط است که از امتداد خیابان کلهر در محله مسعودیه شروع شده و انتهایش به آغل گوسفندان در بالای تپه های مسگرآباد منتهی می گردد. باقی معابر محله کوچه های تنگ و باریکی است که شیب تندی دارد. همین مسئله گشت وگذار را برای کسانی که بومی آنجا نیستند، سخت می نماید. به جز تعداد انگشت شمار ساختمان های نوساز باقی خانه ها کلنگی است و از نمای ظاهریشان می توان حدس زد که اصول مهندسی در ساخت وسازشان اصلاً رعایت نشده است.

شکارگاه ناصرالدین شاه
این طور که اهالی می گویند مسگرآباد قدمت چند صدساله دارد و در عهد ناصری شکارگاه ناصرالدین شاه بوده است. مهدی شریف پور از معتمدان محله درباره تاریخچه محله می گوید: مسگرآباد را به باغ های انارش می شناختند. چند صد سال پیش سرسبز و خرم بوده و حالا از آن همه باغ تک نارستانی باقی مانده است. قنات پرآبی از میان مسگرآباد عبور می کرد که آب شرب و کشاورزی مردم از آن تأمین می شد. این طور که قدیمی ها برای ما نقل نموده اند، روزی ناصرالدین شاه گذرش به این محله می افتد و از سرسبزی روستا خوشش می آید. همه زمین های کشاورزی را از مالکانشان می خرد و مسگرآباد را به شکارگاهش تبدیل می نماید. بعد از گذشت چند سال که قنات مسگرآباد خشک می گردد و سرسبزی باغ ها هم کمتر می گردد زمین ها را یکی یکی به کشاورزان واگذار می نماید. از مسگرآبادی که شریف پور تعریف می نماید چیزی باقی نمانده است. نه خبری از باغ های انار است و نه خرمی زمین های کشاورزی، تا چشم کار می نماید ساختمان های ریز و درشتی است که بی قواره کنار هم جاخوش نموده اند. نمای بیشتر آنها آجری است و تک و توک بنایی نمای سنگ دارد. نکته مهم تر اینکه، مسگرآباد عنوان محله پیدا نموده اما از داشتن حداقل امکانات شهری بی بهره است. به گفته شریف پور، سرانه فضای سبز و مکان های تفریحی محله فقیر و از داشتن امکانات درمانی بی بهره است. مسگرآباد با جمعیت 5 هزار نفری اش حتی مدرسه هم ندارد.

خطر بیخ گوش اهالی مسگرآباد

شریف پور در حین گشتزنی به مسائل مسگرآباد اشاره می نماید اما به باور او فرسوده بودن بافت محله مهم ترین معضلی است که اهالی با آن دست و پنجه نرم می نمایند. او می گوید: از مسئولان ستاد مدیریت بحران برای بازدید از محله آمدند، تأکید کردند خطر بیخ گوش اهالی است و با کوچک ترین زمین لرزه، ساختمان های مسگرآباد آوار شده و فاجعه ای جبران ناپذیر به بار می آید. شریف پور به این موضوع هم اشاره می نماید که اهالی برای برطرف خطرهای احتمالی تمایل به نوسازی دارند اما متأسفانه از سوی معاونت شهرسازی منطقه پروانه ساخت برای آنها صادر نمی گردد. او کوچه بن بست فتح را نشان می دهد. انتهای کوچه خانه بزرگی به چشم می خورد که در چوبی آن با قفل بزرگی بسته شده است. دیوار خشتی خانه فروریخته و هر آن احتمال می رود بنای کهنه اش هم فروریزد. شریف پور می گوید: این کوچه و خانه های اطرافش در قدیم قلعه بزرگی بوده است. هنوز قدیمی ها به اینجا کوچه قلعه می گویند. مردم در هنگام خطر به آن پناه می آوردند. وقتی مردها به کوچ می رفتند زن ها برای آرامش و امنیت در قلعه مستقر می شدند. من دیوارهای خشتی بلند آن را خوب به یاد دارم. از این قلعه فقط یک ملک خشتی باقی مانده که آن هم یکی 2 سال است تخلیه شده است. مالک این بنا برای دریافت پروانه ساخت خیلی دوندگی کرد اما کد نوسازی به این ملک ندادند. او هم ملک را به حال خود رها نموده و رفته است.

بلندمرتبه سازی ممنوع
محمدنقی نصیر شهروند دیگری است که از مسائل ساخت وساز در محله مسگرآباد گلایه می نماید. او می گوید: قطعه زمینی دارم به مساحت 170 مترمربع، بنایی که داخل آن بود به دلیل فرسودگی قابل سکونت نبود. اقدام به نوسازی کردم. با کلی دوندگی پروانه ساخت گرفتم. اسکلت فلزی را هم بنا کردم اما با طرح های جدیدی که مصوب شد اجازه ساخت یک طبقه را به من دادند. بعد از این همه هزینه ای که صرف کردم بخواهم یک طبقه بسازم؟ بعد فرزندانم برای اجاره نشینی به محله های دیگر بروند. وقتی دیدم نوسازی برایم صرفه مالی ندارد، ساخت وساز را متوقف کردم. در مسگرآباد اجازه بلندمرتبه سازی نمی دهند. در ادامه صحبت های نصیر، شریف پور خانه دیگری را نشان می دهد که حداقل 40 مترمربع بر دارد. مساحت آن چشمگیر است. شریف پور درباره این خانه می گوید: به مالک این خانه پروانه ساخت نداده اند و او ناگزیر ملک 600 ـ 700 متری اش را به قواره های کوچک تر تقسیم نموده و بدون اینکه فوندانسیون یا گودبرداری اصولی انجام دهد آنها را ساخته است. هیچ کدام از خانه ها استحکام ندارند.

اتاقک های توخالی زیر خانه ها

اینکه چرا شهرداری پروانه ساخت نمی دهد خود جای سؤال است. به گفته شریفپور، از سال 90، 70 نفر از اهالی برای نوسازی ملکشان اقدام نموده اند که تا الان فقط 5 مالک پیروز به کسب پروانه ساخت شده اند. او ادامه می دهد: برای صدور پروانه باید کد نوسازی داشته باشید. سامانه شهرسازی کد نوسازی نمی دهد. چون کد نوسازی متعلق به یک پلاک است در صورتی که زمین های اینجا قواره ای است. یعنی هر بلوک 7 ـ 8 پلاک یا مالک دارد. از این رو سامانه نمی تواند کدی صادر کند. او برای نشان دادن مصداق گفته اش پیشنهاد می دهد سری به کوچه شهید محمدرضا اوسطی بزنیم. در میانه این کوچه باریک، یک ساختمان 2 طبقه قدیمی دیده می گردد با دیوارهای گلی که بیش از 100 سال قدمت دارد. این خانه در تملک شیخ هادی عباس زاده است و در حال فروریختن و جالب اینکه در طبقه زیرین آن کارگاه نجاری دایر است. شیخ هادی نتوانسته برای نوسازی خانه اش پروانه ساخت بگیرد و از این رو برای اینکه آوار نگردد، خودش در حال ایمن سازی است. می گوید: این خانه 180 سال قدمت دارد. برای تعمیرات کف آن را حفاری کردم ناگهان به عمق 2 متری برخوردم که زیرساختمان بود. از این اتاقک های عمیق در زیرساختمان های مسگرآباد زیاد است. پیشتر زاغه بوده و بعدها روی آن را پوشانده اند. برای تخریب اقدام کردم. مشکل کد نوسازی داشتم. برای بلوکی که حداقل 7 خانه را شامل می گردد یک کد نوسازی صادر نموده اند. این طور هیچ کس نمی تواند ساخت وساز کند.

اینجا جرمی اتفاق نمی افتد
عباس زاده، ناهمگونی طرح هادی و تفصیلی که در فاصله زمانی چند ساله مصوب شده را مشکل ارائه کد نوسازی می داند. او ادامه می دهد: متأسفانه با تصمیم گیری های اخیر هویت مسگرآباد را از بافت روستایی به شهری تغییر دادند بدون اینکه زیرساخت های آن را درست نمایند. همین مسئله مسائل اهالی را مضاعف نموده است. هر روز قانونی جدید در حوزه شهرسازی تصویب می گردد و ما نمی دانیم برای ساخت وساز ملکمان به کدام طرح رجوع کنیم. مسگرآباد مهجور واقع شده و همت مسئولان را می طلبد تا سروسامانی به وضعیت آشفته محله بدهند. اغلب اهالی از امنیت حاکم در محله راضی هستند و جالب اینکه در اینجا حتی یک فقره سرقت هم به کلانتری مسعودیه گزارش نشده است. 80 درصد از سکنه بومی هستند و به گفته شریف پور هیچ کس دست از پا خطا نمی نماید. او معتقد است این محله می تواند قطب گردشگری گردد اگر فضای فرهنگی و تفریحی در آن تعبیه گردد. این معتمد محله می گوید: اگر فکری برای آبادانی مسگرآباد نگردد، روزبه روز مهاجران بیشتری به اینجا می آیند و کمرنگ شدن هویت بومی محله دور از ذهن نیست.